Mikil áhersla hefur verið lögð á það af hálfu stéttarfélaga iðnaðarmanna að draga úr yfirvinnu í greinum þar sem félögin telja hana óhóflega.

Yfirvinnu 1 og 2 er ætlað að stuðla að fjölskylduvænni vinnustöðum og gefa skýrt til kynna að yfirvinna yfir ákveðin mörk sé óæskileg, sé a.m.k. ekki hluti skipulagðrar vinnu.

Frá 1. apríl 2020 greiðist yfirvinna 1 með tímakaupi sem samsvarar 1,02% af mánaðarlaunum fyrir dagvinnu og yfirvinna 2 greiðist með tímakaupi sem jafngildir 1,10% af mánaðarlaunum fyrir dagvinnu.

Mánaðarlaun fyrir dagvinnu eru þá margfölduð með 0,0102 fyrir yfirvinnu 1 og með 0,011 fyrir yfirvinnu 2.

Ef yfirvinnutímakaup starfsmanns hefur fyrir breytingu verið ákvarðað með öðrum hætti, þ.e. álag ekki numið 80% á dagvinnutímakaup, þá þarf að reikna nýtt yfirvinnutímakaup með öðrum hætti, sjá næsta lið. Þar má m.a. nálgast excel skjal til að reikna hækkun dagvinnu- og yfirvinnutímakaups.

Frá og með 1. janúar 2021 breytast yfirvinnuprósenturnar. Yfirvinna 1 greiðist þá með tímakaupi sem samsvarar 1,00% af mánaðarlaunum fyrir dagvinnu og yfirvinna 2 greiðist með tímakaupi sem jafngildir 1,15% af mánaðarlaunum fyrir dagvinnu.

Ef yfirvinnutímakaup starfsmanns hefur verið reiknað sem 1,0385% af mánaðarlaunum fyrir dagvinnu þá er einfalt að reikna nýtt yfirvinnutímakaup m.v. ný hlutföll skv. kjarasamningi.

Ef yfirvinnutímakaup er hins vegar umsamið og annað hlutfall en skv. kjarasamningi, t.d. þar sem dagvinna er yfirborguð hlutfallslega meira en yfirvinnan, er rétt að lækka / hækka yfirvinnu í sama hlutfalli og gert er í kjarasamningi.

Yfirvinna 1 er þannig frá 1. apríl 2020 98,22% af eldra yfirvinnukaupi (1,02 / 1,0385) og yfirvinna 2 verður 5,92% hærri en eldra yfirvinnukaup (1,10 / 1,0385).

Dæmi: Starfsmaður er eftir hækkun með kr. 5.000 í yfirvinnutímakaup m.v. eldra hlutfall yfirvinnu. Yfirvinna 1 verður þá kr. 4.911 (5.000 x 0,9822) og yfirvinna 2 kr. 5.296 (5.000 x 1,05922).

Hér í excel skjali má reikna hækkun tímakaups í dagvinnu og yfirvinnu þann 1. apríl 2020 og 1. janúar 2021.

Þann 1. janúar 2021 breytast hlutföll yfirvinnu 1 og 2 aftur og verður yfirvinna 1: 98% af eldri yfirvinnu 1 og yfirvinna 2 verður 4,55% hærri en eldri yfirvinna 2. Við bætist eðlilega umsamin hækkun launa 1. janúar 2021.

Nei, yfirvinnutímakaup er ótengt dagvinnutímakaupi.

Vegna upptöku „virks vinnutíma“ hjá iðnaðarmönnum 1. apríl 2020 breytist deilitala dagvinnutímakaups og verður 160 í stað 173,33. Tímakaup í dagvinnu hækkar um 8,33% til að mæta færri greiddum tímum fyrir sama vinnuframlag.

Ef samið hefur verið um vinnutímastyttingu þá lækkar deilitala dagvinnutímakaups enn frekar og tímakaup í dagvinnu þ.a.l. hækkar.

Hækkun dagvinnutímakaups hefur engin áhrif á yfirvinnutímakaup starfsmanns. Því eru atvinnurekendur sérstaklega minntir á að eldra álag í yfirvinnu á ekki lengur við.

Vegna þeirrar stöðu sem nú er uppi er til skoðunar á vinnustöðum að fresta upptöku yfirvinnu 1&2. Af hálfu atvinnurekenda er horft til flækjustigsins og tímafrekrar vinnu við innleiðingu nýs kerfis en af hálfu starfsmanna er horft til þess að yfirvinna verði minni komandi mánuði en reiknað var með og að mestu greidd m.v. lægri yfirvinnutaxtann.

SA hafa því útbúið samningsform, svokallaðan 5. kafla samning, þar sem semja má með bindandi hætti um frestun upptöku tvískiptrar yfirvinnu. Hér undir form & eyðublöð má nálgast tvenns konar samningsform:

Samningur um frestu yfirvinnu 1&2 (virkum vinnutíma ekki frestað)
Samningur um frestun yfirvinnu 1&2 og virks vinnutíma

Í samningi er heimilt að semja um meðalálag yfirvinnu 1 og 2. Meðalálag ræðst af því hvað gert er ráð fyrir að starfsmenn vinni mikla yfirvinnu að jafnaði á mánuði. Ef starfsmenn vinna t.a.m. 22 yfirvinnutíma að jafnaði á mánuði þá er meðalálagið  það sama og gilt hefur, þ.e. 1,0385%. SA geta veitt aðstoð við að reikna meðalálag.

Ef semja á um meðalálag þá er metið hversu mikil yfirvinna verður næstu mánuði, t.d. til ársloka. Ekki er ráðlegt að horfa til yfirvinnu síðasta árs enda gefur hún ekki raunhæfa mynd að yfirvinnu í dag eða næstu mánuði. 

Yfirvinna 1 er greidd fyrir alla yfirvinnu þar til yfirvinna 2 tekur við. Yfirvinna 2 greiðist fyrir virkan vinnutíma umfram 41 klst. á viku að meðaltali á launatímabili / mánuði (40 klst. ef samið hefur verið um 36 virkar vinnustundur á viku í fyrirtækjasamningi).

Yfirvinna 2 er einnig greidd að nóttu á tímabilinu 00:00 – 06:00. Það á þó eðlilega ekki við þegar um næturvakt er að ræða hjá starfsmanni í vaktavinnu.

A) Yfirvinna 2 tekur mið af fjölda virkra daga í mánuði

Fjöldi tíma í yfirvinnu 1 og 2 í kjarasamningi miðast við meðaltalsmánuð. Af því leiðir að heildarfjöldi virkra vinnustunda upp í yfirvinnu 2 getur verið mismunandi milli mánaða.

Meginreglan er sú að hver vinnudagur er 7,4 virkar klst. í dagvinnu og vikulegur vinnutími á viku er 37 virkar vinnustundir. Ef fjöldi virkra daga í mánuði eru 20 þá er þaki yfirvinna 1 á launatímabili / mánuði samtals 16 stundir í mánuði. Séu 23 virkir dagar í mánuði þá reiknast 18,4 yfirvinnustundir í þak á yfirvinnu I fyrir þann mánuð.

Reikniformúlan miðast við fjölda daga í mánuði * 0,8 => þak virkra vinnustunda í yfirvinnu 1.

B) Yfirvinna 2 tekur við eftir 177,33 virkar klst. á launatímabili / mánuði

Í stað þess að yfirvinna 2 taki mið af fjölda virkra daga í mánuði er heimilt að miða ávallt við meðaltalsmánuð. Í meðaltalsmánuði er fjöldi virkra daga í mánuði 21,67. 21,67 * 0,8 = 17,333 klst. í yfirvinnu 1. Yfirvinna 2 greiðist þá fyrir virkar yfirvinnustundir umfram það sem kemur fram í töflunni hér að neðan. 

Hvað ef vinnutími hefur verið styttur í 36 virkar vinnustundir á viku?
Þar sem virkur vinnutími er styttur í 36 klst. á viku og deilitala til útreiknings tímakaups verður 156 greiðist yfirvinna 2 fyrir vinnu umfram 40 klst. á viku að meðaltali á mánuði / launatímabili. 

Að öðru leiti gilda sömu reiknireglur. 

Sú sérregla gildir að öll yfirvinna á nóttu, tímabilið 00:00 – 06:00 er greidd með yfirvinnu 2.

Þetta á þó ekki við um skipulagða vaktavinnu, þá greiðist áfram vaktaálag skv. kjarasamningi fram að 100% vinnu á launatímabili / mánuði.

Ef starfsmaður er í orlofi, launalausu leyfi, veikur eða um sérstakan frídag er að ræða þá reiknast hver dagur í samræmi við hans venjulegu dagvinnuskil, sem er 7,4 klst. á dag m.v. fullt starf.

Gera verður greinarmun á því hvort yfirvinna sé föst eða tilfallandi. Sé yfirvinna föst má starfsmaður ganga út frá því að ákveðnar forsendur liggi að baki ráðningarkjörunum. Orlof, launalaust leyfi, veikindi og sérstakir frídagar eiga þá ekki að hafa áhrif á hlutfallslega skiptingu yfirvinnu 1 og 2. Sé yfirvinna á hinn bóginn tilfallandi lækkar ekki þak yfirvinnu 2 sé starfsmaður forfallaður hluta úr launatímabili / mánuði vegna framangreindra orsaka. 

Dæmi: Starfsmaður er ráðinn í vinnu þar sem unnin er fastur einn yfirvinnutími á dag. Ef virkir vinnudagar í mánuði eru 20 og starfsmaður er fjarverandi vegna veikinda í 10 daga þá fengi starfsmaður greiddar 8 klst. í yfirvinnu 1 og 2 í yfirvinnu 2. Ef starfsmaður væri aftur á móti ekki með fasta yfirvinnu en hefði unnið 10 yfirvinnustundir þær tvær vikur sem hann hefði unnið væru þær allar greiddar sem yfirvinna 1.

Ef starfsmaður skilar ekki fullri dagvinnu vegna vinnuskipulags eða fjarvista er miðað við að yfirvinna 2 sé greidd þegar starfsmaður hefur skilað 41 klst. á viku að meðaltali á launatímabili eða 177,33 klst. m.v. meðalmánuð.

Dæmi – unnið 5 daga vikunnar: starfsmaður vinnur fast 7,4 virkar dagvinnustundir og eina yfirvinnustund á viku fimm daga vikunnar. Á viku gerir það 42 klst. á viku og því 1 klst. í  yfirvinnu 2. Ef þessi starfsmaður myndi mæta 12 mínútum of seint til vinnu alla daga vikunnar jafngildir það 1 vanræktri klst. á viku. Starfsmaðurinn myndi því skila af sér 41 klst. á viku þessa vikunna og fengi því ekki greitt fyrir yfirvinnu 2. 

Dæmi starfsmaður í 2-2-3 vaktakerfi: Starfsmaður er ráðinn í 2-2-3 vaktakerfi (kokkavaktir) sem stendur yfir í 12 klst.  Meðalvinnutími á viku er 39 klst. og því 2 klst. í yfirvinnu 1. Það að starfsmaður vinni mismarga daga í viku vegna vaktakerfisins og á mánuði hefur ekki áhrif á greiðslu yfirvinnu 2. Til þess að fá greitt fyrir yfirvinnu 2 þyrfti starfsmaður því að vinna aukavakt eða vinna að nóttu til.

Óunnin yfirvinna greiðist sem yfirvinna 1 og telur ekki upp í mörk á yfirvinnu 2. Yfirvinna 2 greiðist þegar starfsmaður vinnur umfram 41 virka vinnustund að meðaltali á viku (40 klst. virkar ef samið hefur verið um vinnutímastyttingu úr 37 í 36 klst. á viku).

Greiði atvinnurekandi laun í hádegismatarhléi starfsmanns sem er launalaust samkvæmt kjarasamningi þá er það greiðsla fyrir óunninn tíma sem telur ekki upp í yfirvinnu 2. Sama gildir fái starfsmaður greidda yfirvinnu vegna frítökuréttar eða vegna vinnu í neysluhléi utan dagvinnutímabils.

Mikilvægt er að halda sérstaklega utan um þessa yfirvinnu svo hún hafi ekki áhrif á útreikning á yfirvinnu 2.

Gera verður greinarmun á því hvort um ferð sé að ræða sem sé hluti af vinnu viðkomandi starfsmanns og sé því greiðsluskyld skv. lögum og kjarasamningum eða hvort atvinnurekandi sé að yfirborga starfsmann með því að greiða honum fyrir tíma sem telst ekki til vinnu, t.d. með því að greiða fyrir þann tíma sem það tekur starfsmann að koma sér til vinnustaðar. Einungis ferðir sem teljast hluti vinnu teljast með við mat á þaki fyrir yfirvinnu 2. Halda þarf sérstaklega utan um aðrar greiðslur á launaseðli svo þær hafi ekki áhrif á greiðslu yfirvinnu 2.